Amerikan uçak üreticisi Boeing’in son yıllarda yaşadığı krizlere bir yenisi daha eklendi. Federal Havacılık İdaresi (FAA), şirketin çeşitli güvenlik kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle 3,1 milyon dolarlık para cezası önerdi. Ceza, özellikle 2024 yılının başında yaşanan ve kamuoyunun tepkisini çeken kapı tapası kazasının ardından geldi.
FAA tarafından yapılan açıklamada, söz konusu para cezasının yalnızca tek bir olaya değil, Eylül 2023 ile Şubat 2024 arasında tespit edilen bir dizi güvenlik ihlaline dayandığı belirtildi. FAA ayrıca, bu cezanın yasal sınırlar içinde belirlenmiş en yüksek ceza tutarlarından biri olduğunu vurguladı.
Boeing’in, 2024’ün ilk çeyreğinde 22,7 milyar dolar gelir açıklamasına rağmen 612 milyon dolar zarar ettiğini de hatırlatmakta fayda var. Şirketin bu cezaya ilişkin savunmasını sunması için 30 günü bulunuyor.
FAA’nın soruşturmasına göre, Boeing’in Washington Renton’daki 737 üretim tesisinde ve tedarikçi firma Spirit AeroSystems’in Kansas, Wichita’daki fabrikasında yüzlerce kalite kontrol ihlali tespit edildi. Özellikle uçuşa elverişlilik sertifikası için FAA’ya iki uygun olmayan uçağın sunulması, sürecin ciddiyetini ortaya koydu.
Kuruma göre, şirket kalite güvence sistemini gerektiği gibi takip etmedi ve uçuş güvenliğiyle doğrudan ilgili sorumluluklarda önemli eksiklikler yaşandı. Bu bulguların, Boeing’in uçuşa elverişlilik ve güvenlik standartlarına olan yaklaşımında ciddi yapısal sorunlar olduğuna işaret ettiği düşünülüyor.
Şirket içi baskılar
FAA’nın dikkat çektiği bir başka konu ise, şirket içi baskılar. Boeing’in güvenlik görevlerinden sorumlu bir çalışanının, belirli standartlara uymadığı tespit edilen bir uçağı onaylaması için baskı altına alındığı ortaya çıktı. Bu çalışanın, FAA tarafından belirli yetkilerle donatılmış ODA (Kuruluş Tanımlama Yetkilendirme) biriminin bir üyesi olduğu belirtiliyor.
Söz konusu olayda, ODA birimi dışındaki bir başka Boeing çalışanının, uçak teslimat takvimine uymak amacıyla standartlara uymayan bir uçağın onaylanması için baskı yaptığı iddia ediliyor. Boeing’in bu ODA sisteminin bağımsızlığı uzun süredir tartışma konusu. 2021 yılında yayımlanan bir denetim raporunda da ODA sisteminin tarafsız ve bağımsız çalışmasını engelleyen yapısal zafiyetler bulunduğu dile getirilmişti.
FAA’nın para cezası kararının ardından Boeing de yazılı bir açıklama yaptı. Şirket, 2024 yılı Ocak ayında yaşanan kapı tapası kazasından dolayı duydukları üzüntüyü dile getirerek, “ilk seferde kalite” ve “hesap verebilirlik
Soruşturmada eğitimsizlik ve denetimsizlik öne çıkıyor
Ocak ayında yaşanan kapı tapası kazasıyla ilgili olarak Ulusal Ulaştırma Güvenliği Kurulu (NTSB) da kendi incelemesini tamamladı. Kurulun Haziran ayında paylaştığı bulgular, Boeing’in üretim süreçlerinde ciddi denetim eksiklikleri olduğunu ortaya koydu.
NTSB, söz konusu kazanın temel nedeninin, üretim çalışanlarının sökme ve montaj işlemlerine dair yeterli rehberlik ve denetim olmaksızın çalışmaları olduğunu belirtti. Ayrıca FAA’nın, Boeing’deki sistemsel sorunları zamanında tespit etmekte yetersiz kaldığı da vurgulandı.
Kazaya karışan uçak, Alaska Airlines filosuna aitti ve uçuş sırasında orta kapı tapası yerinden koparak kabin basıncında tehlikeli bir düşüşe neden olmuştu. Soruşturma, uçağın dört cıvatasının fabrikadan eksik çıktığını ortaya koymuştu.
Boeing ve dolandırıcılık davası
Boeing hakkında devam eden bir diğer önemli süreç ise Adalet Bakanlığı ile yürütülen dolandırıcılık davası. Şirket, 2024 Temmuz ayında, FAA’yı dolandırmakla suçlandığı bir davada anlaşmaya gitmeyi kabul etmişti. Bu kapsamda, 243,6 milyon dolarlık para cezası ödemeyi kabul eden şirket, 2021 yılında yapılan ertelenmiş kovuşturma anlaşmasının şartlarını ihlal ettiğini de kabul etmişti.
Ancak bu anlaşma, Aralık 2024’te bir federal yargıç tarafından reddedildi. Süreç halen mahkemede görüşülmeyi bekliyor. Öte yandan, kazada hayatını kaybeden yolcuların aileleri, anlaşmanın yetersiz kaldığını savunarak davanın düşürülmemesi yönünde talepte bulunuyor.
Adalet Bakanlığı’nın açıklamasına göre, Boeing’in yalnızca cezayı ödemesi değil, aynı zamanda şirket içinde uyum ve güvenlik sistemlerine en az 455 milyon dolar yatırım yapması gerekiyor. Anlaşmada, Boeing’in “dolandırıcılığa karşı yetersiz kontroller“e sahip olduğu kabul edilirken, buna rağmen son dönemde sistemlerini iyileştirmeye yönelik bazı adımlar attığı da ifade edildi.
